به نقل از «ایرنا»

پای صحبت «رضاخان»؛ پدر هنری رو به موت

تاریخ انتشار: ۹ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۶۰۰۶۴۰

تهران- ایرناپلاس- هنر‌های تجسمی علاقه‌مندان زیادی دارد. اما برخی رشته‌های این هنر‌ها، مدت‌هاست به فراموشی سپرده شده است. هنر نقاشی پشت شیشه را می‌توان جزو این دسته دانست؛ هنری که سعید رضاخان برای احیا کردنش تلاش می‌کند.

سعید رضاخان از جمله هنرمندان این رشته است. او با برپایی نمایشگاه‌های بسیار و برگزاری کلاس و کارگاه‌های آموزشی تا حدودی توانسته جان تازه‌ای به این رشته هنری بدهد و به‌عنوان پدر معنوی نقاشی پشت شیشه لقب گیرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با این هنرمند نقاش به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.


بی‌خبر از هنری به اسم نقاشی پشت شیشه
ایرناپلاس: از چه زمانی با هنر نقاشی پشت شیشه آشنا شدید و سعی کردید در این رشته فعالیت کنید؟
رضاخان: سال اول دبیرستان بودم. در آن زمان رنگ و قلم‌مو داشتم، ولی به خاطر مشکلات مالی نمی‌توانستم بوم تهیه کنم. به ذهنم رسید که از شیشه‌های دور ریخته شده و شکسته کنار خیابان استفاده کنم. به همین دلیل آن‌ها را جمع می‌کردم، با الماس می‌بریدم و صاف می‌کردم. بعد هم پشت آن‌ها نقاشی می‌کشیدم. آن روز‌ها فکر می‌کردم یک شیوه نوین را ابداع کرده‌ام که پیش از من وجود نداشته است. سال‌ها به همین منوال گذشت و من با نقاشی از پرندگان و گاهی هم پستانداران مشغول بودم. یک روز به فکرم رسید تا این شیوه را به‌صورت رسمی ثبت کنم. وقتی به یکی از استادان این رشته در وزارت ارشاد مراجعه کردم و ماجرا را شرح دادم، ایشان با صبر تمام گفته‌هایم را شنید و در آخر گفت که این هنری قدیمی و ریشه‌دار است. آنجا بود که متوجه شدم چند قرن دیر به دنیا آمده‌ام و این هنر در دوره صفویه و بنا به قولی زندیه، ظهوری دوباره در ایران یافته است. اما نکته‌ای که در اینجا وجود داشت تفاوت آثار من با کار‌های پیشین یا دیگر افراد فعال در این هنر بود. از آنجا که من به‌صورت موازی و خودآموخته به این عرصه وارد شدم، راهی متفاوت را طی کرده بودم. آن روز که به ارشاد رفتم، متوجه شدم تکنیکی به نام نقاشی پشت شیشه وجود دارد.


چرا نقاشی پشت شیشه محو شد؟
ایرناپلاس: در حال حاضر وضعیت هنر نقاشی پشت شیشه در ایران به چه صورت است؟
رضاخان: پس از دوران قاجار که عصر طلایی نقاشی پشت شیشه بود، این هنر رو به افول رفت. به‌صورتی که رفته‌رفته از فعالان این رشته کاسته شد و با تغییر نوع معماری، آیینه‌کاری و نقاشی پشت شیشه، از خانه‌ها حذف شد. همچنین گچ‌بری به‌صورتی ساده یا به شکل ابزار پیش ساخته درآمد. سقاخانه‌ها جمع شدند و نقالان و پرده‌خوانان جای خود را به رسانه‌های جمعی مثل تلویزیون دادند. از طرفی، تحصیلکرده‌های هنر به دنبال رویه‌های هنری جهانی بودند و این موضوع تأثیر زیادی روی برخی هنر‌های سنتی گذاشت که در این میان، نقاشی پشت شیشه نیز استثنا نبود.


حیات جای خود را به زوال داده است
«شما تا همین چند سال پیش هنرمندان محدودی در زمینه نقاشی پشت شیشه می‌دیدید که بیشتر آن‌ها نیز به‌صورت سنتی فعالیت می‌کردند و این موضوع شرایط نقاشی پشت شیشه و افول آن را به‌خوبی نشان می‌دهد. با این وجود، در سه سال اخیر با رشد و گسترش وسیعی در این حوزه روبه‌رو هستیم. این گسترش هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت قابل توجه است. این موضوع در دو نمایشگاه گروهی اخیر نقاشی پشت شیشه کاملاً مشهود بود. نمایشگاه «رویای شیشه‌ای» و چهل اثر این نمایشگاه، نشانگر کمیت و کیفیت قابل‌قبول در نقاشی پشت شیشه بود. در «رویای شیشه‌ای» 60 هنرمند فعال در این رشته آثار خود را در نگارخانه سعدآباد به نمایش گذاشتند که به‌عنوان یک رکورد از نظر تعداد شرکت‌کننده، ثبت شد. در «چهل نقش» نیز 15 شیوه متفاوت در نقاشی پشت شیشه از 15 هنرمند عرضه شد که این نیز یک حرکت بی‌نظیر از نظر کیفیت بود. در حال حاضر، نقاشی پشت شیشه یک هنر روبه‌زوال محسوب نمی‌شود و حیاتی دوباره یافته است.»


معرفی فرهنگ و پیشینه تاریخی ایران
ایرناپلاس: با وجود سابقه مذهبی تکنیک نقاشی پشت شیشه، این هنر به چه صورت می‌تواند برای معرفی در میان سایر کشور‌ها مؤثر باشد؟
رضاخان: ما یک زمان از این هنر در معماری داخلی استفاده می‌کردیم که با گذشت زمان، آن را کنار گذاشتیم، اما امروز در برخی نقاط جهان می‌بینیم که هنرمندان این رشته از آن در فضای داخلی ساختمان استفاده می‌کنند. البته نقاشی پشت شیشه در ایران آن هم در برهه‌ای خاص چهره‌ای مذهبی به خود گرفت و اعتقادات جامعه را در خود انعکاس داد. این اعتقادات مذهبی می‌توانستند آیات و روایات یا اسماء متبرکه باشند، یا تصویر ائمه یا حتی افسانه‌های مذهبی که هیچ ریشه و اساس دینی نداشتند. این دست از آثار به همراه آثاری دیگر مانند گل و مرغ، خیالی‌سازی و مواردی از این دست می‌توانند معرفی کننده فرهنگ و پیشینه تاریخی ایران باشند.


افراد معدودی توانایی معاش از این هنر را دارند
ایرناپلاس: آیا این هنر می‌تواند زندگی یک هنرمند را از نظر مالی تأمین کند؟
رضاخان: در قدیم چنین مسأله‌ای وجود داشت به این معنا که نقاش پشت شیشه با خواسته‌های کمی که در آن زمان از نظر معیشتی داشته، می‌توانست تا حدودی زندگی خود را تأمین کند. اما امروز بیشتر افرادی که من می‌شناسم زندگی‌شان از راه‌های دیگری غیر از نقاشی پشت شیشه تأمین می‌شود. فقط افراد معدودی هستند که از این کار امرار معاش می‌کنند و شاید تعداد این افراد به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد. با این وجود، اگر سیستم تولید و نوع عرضه به بازار تغییر کند، این هنر می‌تواند کفاف زندگی افراد را بدهد.


نقش بخش دولتی در بقای این هنر
ایرناپلاس: نهاد‌ها و مسئولان دولتی تا چه اندازه می‌توانند به تعالی و بقای این هنر کمک کنند؟
رضاخان: تا امروز غیر از افراد کمی در برخی سازمان‌های دولتی، کسی از این هنر حمایت نکرده است. تا امروز هم اگر نقاشی پشت شیشه به بقای خود ادامه داده است به همت فعالان این رشته بوده است. هر چند اگر بخش دولتی بخواهد، می‌تواند نقش بسیار پررنگی در بقای این هنر داشته باشد.


زیبایی‌هایی که در عکاسی و چاپ یافت می‌شوند
ایرناپلاس: انگار در رشته عکاسی هم کار کرده‌اید. این هنر تا چه اندازه توانسته در پیشرفت نقاشی پشت شیشه به شما کمک کند؟
رضاخان: عکاسی هم یکی از علاقه‌های من بود. ایران دارای اقلیم‌های خاص و متفاوت است که متناسب با آن‌ها، تنوع زیستی وجود دارد. این تنوع بالا، هر فرد دوستدار محیط زیست را شگفت‌زده می‌کند. زیرا شما در ایران موجوداتی می‌بینید که خاص ایران هستند و در هیچ کجای دیگر نمی‌توانید ببینید و ترغیب می‌شوید از آن‌ها عکاسی کنید. البته از دیگر رشته‌های مورد علاقه‌ام چاپ دستی است. چاپ دنیای وسیعی دارد و زیبایی‌های خاص خود را به نمایش می‌گذارد.


گفت‌وگو از هنگامه ملکی

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي ايرناپلاس تجسمي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۰۰۶۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برپایی نمایشگاه آثار آندره سوروگیان درباره شاهنامه در ایروان

به گزارش خبرنگار مهر، موزه ماتناداران در شهر ایروان با نام کامل «ماتنادارانِ مسروپ ماشتوتس» از بنیادهای برجسته ارمنستان به شمار می‌رود که به نام ماشتوتس ابداع‌کننده الفبای زبان ارمنی، نامگذاری شده است.

«ماتناداران» در معنای لغوی به مجموعه‌ای گفته می‌شود که مکانی برای نگهداری اسناد، متون خطی و کتاب‌های دست‌نویس قدیمی یا چاپی است. این مجموعه، علاوه بر حفاظت از این متون، فعالیت‌های علمی دیگری از قبیل جمع‌آوری، ترمیم، طبقه‌بندی، تحقیق و نشر آن‌ها را نیز برعهده دارد.

مدیر ایرانی-ارمنی این موزه فعالیت‌های زیادی در راستای شناخت دو کشور ایران و ارمنستان انجام می‌دهد از جمله برگزاری چندین نمایشگاه و تبادل اطلاعات برای خوانش و مرمت نسخ خطی. یکی از این برنامه‌ها در راستای بزرگداشت نقاش ایرانی ارمنی بود پیش از این هم بارها نمایشگاه‌هایی برگزار کرد که هر کدام با استقبال خوبی مواجه شده است.

امروز نیز قرار است نمایشگاهی با عنوان شعر تندیس‌ها به مناسبت صد و سی سالگی آندره سوروگیان در موزه ماتناداران افتتاح شود. این موزه با همکاری مؤسسه علمی نسخه‌های خطی ماتنداران، موزه کلیسای اچمیادزین و مادر آتور آثار نقاشی «آندره سوروگیان» نقاش و هنرمند ایرانی-ارمنی از شاهنامه فردوسی را به نمایش می‌گذارد.

ایوت تجریان مدیر بخش موزه ماتناداران

آندره سوروگیان معروف به درویش‌خان، نقاش برجسته مینیاتور و یکی از بنیان‌گذاران شیوه مردمی در نقاشی ایرانی معروف به نقاشی قهوه‌خانه‌ای بوده است و در نقاشی ایرانی و سبک نقاشی مینیاتور صاحب سبک بود. این هنرمند ارتباط تنگاتنگی با مردم ارمنی و گذشته تاریخی آنها داشت.

پیش از این نیز همایشی برای این هنرمند ارمنی-ایرانی با همکاری با همکاری سفارت جمهوری ایران در جمهوری ارمنستان، مرکز فرهنگی سفارت جمهوری ایران در جمهوری ارمنستان و بنیاد سوروگیان برگزار شده بود.

در این راستا «ایوت تجریان» مدیر بخش موزه ماتناداران در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: این نمایشگاه با هدف یادبود این هنرمند ایرانی-ارمنی برپا شده است. پیش از این آمانوئل سوروگیان نوه آنتوان و فرزند آندره، که اکنون ۹۴ ساله ساکن آلمان هست، کلکسیون بزرگی از آثار پدر و عکس‌های پدربزرگش (آنتوان عکاس مشهور دوره ناصرالدین شاه) را اهدا کرده بود.

وی با بیان اینکه این نمایشگاه به مدت ۶ ماه در موزه ماتناداران برپا خواهد بود گفت: ما در این موزه و در موزه اچمیادزین نیز آثاری از سوروگیان داریم که به نمایش می‌گذاریم. در مجموع حدود ۳۰ اثر به نمایش گذاشته می‌شود که وی از داستانهای شاهنامه کشیده است. آثاری که از آندره سوروگیان در موزه ماتناداران نگهداری می‌شود با آثار موجود در موزه کلیسای اچمیادزین تفاوت دارد. آثار آنجا از اسطوره‌های تاریخی ارمنی است، ولی آثار موزه ما بیشتر از خیام و باباطاهر و شاهنامه فردوسی است.

تجریان که موضوع پایانه نامه‌اش «زندگی و آثار آنتوان سوروگین، عکاس ایرانی» بوده است گفت: این موزه به انیستیتوی نسخه شناسی و موزه نسخه‌های دست خطی معروف است و کسی به عکس‌های آرشیوی آن توجه نکرده بود در حالی که نگاتیوهای شیشه‌ای و عکس‌های زیادی از نسل اول عکاسان ارمنی درباره ایران داریم. من سه سال روی آن کار کردم و نتیجه آن برگزاری چند همایش و نمایشگاه شد.

در حال حاضر هم می‌توان نمایشگاه موقتی از تصاویر عکاسان ارمنی که به ایران آمده و عکاسی کرده‌اند را مشاهده کرد. این نمایشگاه به مدت ۶ ماه باید برگزار می‌شد اما هر بار به دلیل استقبالی که از آن شد، تمدید کردیم.

آندره سوروگیان ۹ سال در انزوا به سر برد و غرق در آثار فردوسی شد و ۴۱۶ اثر از شاهنامه فردوسی را نقاشی کرد که با تاریخ فوت این شاعر همخوانی داشت

تجریان به برگزاری نمایشگاه قاجار نیز اشاره کرد و گفت: این نمایشگاه هم به دلیل استقبال زیاد، بارها تمدید شد. منتها ما نمی‌توانستیم نسخه‌ها را خیلی طولانی به معرض نمایش بگذاریم به همین دلیل در طول سه سال، بارها آثار جا به جا می‌شد.

وی گفت: در این موزه بیش از ۴۵۰ نسخه ایرانی داریم و قسمتی از آن متعلق به دوره قاجار است. برخی از نسخه‌ها ناشناس هستند یا دیباچه ندارند بنابراین با توجه به سبک تهیه کاغذ و خط می‌توانستند قاجاری باشند. از این آثار هم در نمایشگاه استفاده کردیم. ایران برای ارمنیان بسیار مهم است و الهام بخش کارهای هنری آنها می‌شود. مانند آندره سوروگیان که عاشق ایران بود.

وی که پیش از این مدیر بخش هنری موزه بوده است گفت: بعد از اینکه من مدیر موزه مانتاداران شدم، ۹۰ درصد نمایشگاه‌ها و برنامه‌هایمان مرتبط با ایران است حتی نوروز امسال سفره هفت سین در موزه چیدیم. چون معتقد هستم کشورهای همسایه باید همدیگر را بشناسند. زمانی که ارمنستان جزو شوروی بود روابط بین دو کشور ایران و ارمنستان هم کم شد. اما الان زمانی است که باید روابط سیاسی و فرهنگی را احیا کنیم. چون هر کار بزرگی از کارهای فرهنگی نشأت می‌گیرد حتی سیاست.

یکی از نقاشی‌های آندره که به عنوان شاهکار او یاد می‌شود

وی ادامه داد: من در راستای همکاری‌های مشترک یک سفر به همراه همکارانم در موزه به شهرهای قم و تهران داشتیم و از کتابخانه مرعشی، مرکز میراث مکتوب، کتابخانه مرکزی و بنیاد ایرانشناسی دیدن کردیم. در کتابخانه مرعشی و کتابخانه های دیگر تعداد نسخ ارمنی وجود دارد که هیچ وقت روی آن کار نشده است.

تجریان گفت: همچنین همکاری زیادی با سفارت ایران و رایزنی فرهنگی ایران در ارمنستان می‌کنیم. در نظر داریم تا مرمت گران نسخ ایرانی و ارمنی هم با یکدیگر آشنا شوند. چند وقت پیش هم از یکی از مرمتگران مشهور ایرانی دعوت شد تا در دو هفته کارگاه عملی و تئوری برگزار کند. از ایروان هم قرار است چند نفری به ایران بیایند تا فعالیت‌های مشترک انجام شود.

کد خبر 6093804 فاطمه کریمی